Alfabetyzacja - klucz do życia i zabawy

---

Polityka Alfabetyzacji (Polityka rozwoju umiejętności czytania i pisania) gminy Árborg do roku 2030 nosi nazwę Alfabetyzacja – klucz do życia i zabawy i stanowi jeden z filarów Polityki Edukacyjnej Árborg. Polityka ta opiera się na obowiązujących krajowych podstawach programowych dla przedszkoli i szkół podstawowych, wytycznych dla świetlic, a także na Konwencji o prawach dziecka oraz Celach Zrównoważonego Rozwoju ONZ. Strategia ta jest wynikiem interdyscyplinarnej pracy przedstawicieli przedszkoli, szkół podstawowych, placówek oferujących zajęcia pozalekcyjne oraz służb oświatowych. Zaangażowano również rodziców, których poproszono o uwagi dotyczące projektu.

Polityka ta kładzie nacisk na to, aby wszystkie dzieci i młodzież uczęszczająca do szkół i korzystająca z zajęć pozalekcyjnych w gminie Árborg mogły wykorzystywać alfabetyzację w życiu i zabawie. Celem jest, aby dzieci, młodzież, rodzice, nauczyciele i inne osoby zaangażowane w wychowanie mogły korzystać z tej polityki.

Polityka Alfabetyzacji dzieli się na dwie główne sekcje: z jednej strony rozwój języka, czytanie i pisanie, a z drugiej strony alfabetyzacja w szerokim tego słowa znaczeniu.

Polityka Alfabetyzacji gminy Árborg została zatwierdzona przez radę miejską 20 sierpnia 2025 r. i opublikowana 21 sierpnia 2025 r. Wdrażanie polityki rozpocznie się w roku szkolnym 2025–2026 i będzie szło w parze z wdrażaniem Polityki Edukacyjnej Árborg. Cele Polityki Alfabetyzacji znajdą odzwierciedlenie w programach nauczania, planach pracy i działań we wszystkich zajęciach szkolnych i pozalekcyjnych w gminie.

Główny cel polityki

Głównym celem Polityki Alfabetyzacji jest to, aby dzieci i młodzież potrafiły czytać, rozumieć, interpretować i analitycznie pracować z tekstem pisanym, liczbami, obrazami i symbolami, tworząc w ten sposób znaczenia, które będą dla nich użyteczne i przyniosą im korzyść oraz radość w nauce i zabawie.

Polityka Alfabetyzacji ma na celu zachęcenie dzieci i młodzieży do aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym i zapewnienia im równych szans na rozwijanie umiejętności alfabetyzacji w szerokim tego słowa znaczeniu. Dobra współpraca między domem, szkołą i organizatorami czasu wolnego odgrywa ważną rolę w zapewnieniu dzieciom i młodzieży sukcesów w życiu codziennym i nabywania umiejętności, które przydadzą im się w przyszłości.

Rola domu rodzinnego i współpraca ze szkołami oraz placówkami oferującymi zajęcia pozalekcyjne

Od urodzenia rodzice odgrywają kluczową rolę, wspierając rozwój języka w ukierunkowany sposób poprzez komunikację i rozmowę z dzieckiem. Należy położyć nacisk na rozmowę z dzieckiem, używając różnych tonów głosu i rytmów, a w tym kontekście powtarzanie jest bardzo ważne. Przyswajanie języka przebiega etapami i w różnym tempie u poszczególnych osób.

Współpraca między domem, szkołą i placówkami oferującymi zajęcia pozalekcyjne jest ważnym czynnikiem w alfabetyzacji dzieci i młodzieży. Gdy dziecko zaczyna chodzić do szkoły, rodzice nadal odgrywają kluczową rolę w nauce czytania i pisania we współpracy ze szkołą i placówkami oferującymi zajęcia pozalekcyjne.

Ważne jest, aby stworzyć środowisko sprzyjające rozwijaniu umiejętności czytania i pisania zarówno w domu, jak i we wszystkich działaniach szkolnych i pozalekcyjnych, w celu kształtowania pozytywnych doświadczeń związanych z czytaniem, budzenia zainteresowania nauką oraz wzmacniania poczucia własnej wartości dzieci i młodzieży na przyszłość.

Podkreśla się znaczenie wspierania rodzin o zróżnicowanym tle językowym i kulturowym w pielęgnowaniu zarówno języka islandzkiego, jak i języka ojczystego dziecka. Bogata komunikacja w najmocniejszym języku rodziny w domu wzmacnia zarówno rozwój językowy, jak i proces uczenia się dzieci i młodzieży. Rodzice są zachęcani do tego, aby kłaść duży nacisk na wspieranie czytania i rozmów w swoim najmocniejszym języku, obok języka islandzkiego.

Rozwój językowy, czytanie i pisanie

Rozwój językowy

Rozwój językowy i umiejętność czytania i pisania to długotrwałe procesy, które nieustannie rozwijają się przez całe życie. Są to wzajemnie powiązane elementy, które należy wspierać w sposób celowy na każdym etapie życia. Trzy aspekty rozwoju językowego, które są najściślej powiązane z umiejętnością czytania i pisania, a tym samym z postępami w nauce, to:

· Świadomość fonemowa (wrażliwość na dźwięki języka)

· Słownictwo (podstawa rozumienia czytanego tekstu)

· Rozumienie języka i ekspresja językowa (podstawa rozumienia czytanego tekstu i pisania)

W przedszkolach w Árborg kładzie się duży nacisk na stymulację językową na różne sposoby przez zabawę, pracę i codzienne czynności. Ukierunkowana stymulacja językowa polega na poprawie słownictwa i rozumienia pojęć u dzieci, co stanowi dobry fundament dla umiejętności czytania i pisania oraz przyszłej nauki. Wszystkie okazje w życiu codziennym są wykorzystywane do rozmów lub zabaw, które angażują umiejętności językowe, promują analityczne myślenie i rozumowanie.

W miarę dorastania dzieci ważne jest, aby nadal wspierać ich rozwój językowy. Bogate słownictwo jest podstawą dobrego rozumienia czytanego tekstu. W szkołach podstawowych w Árborg prowadzi się systematyczną pracę nad specjalistycznym słownictwem edukacyjnym, aby ułatwić jego użycie w rozumieniu i opracowywaniu materiałów dydaktycznych – między innymi w dyskusjach, odpowiedziach i opowiadaniach.

Codzienne czytanie książek w ramach zajęć szkolnych i pozalekcyjnych jest jednym z najskuteczniejszych sposobów rozwijania słownictwa. Czytanie książek jest również doskonałą okazją do doskonalenia umiejętności słuchania, uwagi, rozumowania i pamięci.

Czytanie

W okresie przedszkolnym kładziony jest fundament pod umiejętności czytania i pisania u dzieci, ponieważ budują one swoją wiedzę poprzez odkrywanie w swoim otoczeniu języka pisanego, czytanie książek i interakcje zachęcające do posługiwania się językiem. Zainteresowanie dzieci, swobodna zabawa i stymulacja dorosłych odgrywają tutaj kluczową rolę. Należy kłaść większy nacisk na powiązanie między literą a dźwiękiem niż na systematyczne wprowadzanie liter. Czytanie książek od najmłodszych lat ma ogromne znaczenie dla poszerzania zasobu słownictwa i rozwijania wyczucia językowego, co stanowi dużą zaletę w momencie rozpoczęcia nauki czytania w tradycyjny sposób. Dzieci są bardziej gotowe do nauki czytania i pisania, jeśli od wczesnych lat uczestniczyły w głębokich, znaczących rozmowach, dobrze opanowały wyrażanie się i rozumienie języka oraz dysponują bogatym zasobem słownictwa. Ważne jest również, aby dzieci nauczyły się odczytywać znaczenia z obrazków i symboli oraz potrafiły same posługiwać się taką formą wyrazu, jeśli zajdzie taka potrzeba.

Kiedy dziecko osiąga wiek szkolny, celem nauki czytania jest osiągnięcie dobrego poziomu rozumienia czytanego tekstu. Aby to było możliwe, dzieci i młodzież muszą opanować zarówno umiejętność dekodowania tekstu, jak i rozumienie języka. Dekodowanie odnosi się do technicznej strony czytania i polega na łączeniu liter z odpowiadającymi im dźwiękami. Rozumienie języka koncentruje się na umiejętnościach językowych, takich jak struktura, słownictwo, umiejętności retoryczne, gramatyka i wymowa. Kiedy techniczne aspekty czytania i umiejętności językowe są zbudowane na solidnym fundamencie, prawdopodobieństwo dobrego rozumienia czytanego tekstu wzrasta. Aby zapewnić wszystkim opanowanie czytania, jest ono regularnie sprawdzane, a w razie potrzeby podejmowane są działania wspierające.

W Árborg duży nacisk kładzie się na jak najlepsze wspieranie nauki czytania u dzieci i młodzieży poprzez uważne monitorowanie rozwoju poszczególnych elementów tej umiejętności, takich jak świadomość fonologiczna, zasób słownictwa czy tempo czytania. Odbywa się to poprzez analizę etapu rozwoju, na jakim znajduje się dane dziecko lub nastolatek, oraz monitorowanie ich umiejętności czytania zarówno pod względem płynności, jak i rozumienia tekstu. Nauczyciele mają w każdej chwili dostęp do różnych narzędzi pomiarowych, które pozwalają na analizę i ocenę umiejętności. Na stronie internetowej Polityki Alfabetyzacji Árborg można znaleźć tabelę z narzędziami oceny i zastosowanymi kryteriami. Podkreśla się znaczenie tego, aby nauczyciele posiadali wiedzę na temat rozwoju czytania oraz metod nauczania, aby mogli udzielać odpowiedniego wsparcia i wskazówek.

Pisanie

Pisanie jest jednym z kluczowych elementów w procesie nauki dzieci i młodzieży. Od najmłodszych lat dzieci powinny mieć możliwość wyrażania się za pomocą języka pisanego – zarówno w nauce, jak i w zabawie. Bazgranie i ekspresja graficzna to pierwsze kroki w rozwoju pisania i stanowią ważny fundament kompetencji w zakresie języka pisanego. W przedszkolach Árborg rozwój ten jest wspierany przez tworzenie środowiska, w którym litery i język pisany są widoczne, dostęp do materiałów jest gwarantowany, a dzieci są zachęcane do pisania, rysowania i tworzenia własnego znaczenia poprzez zabawę.

Pisanie ma silny związek z rozwojem umiejętności czytania – oprócz zrozumienia związku między literą a dźwiękiem, duże znaczenie ma znajomość języka, w którym się pisze. Pisanie jest kluczem do tego, aby dzieci i młodzież nauczyły się formułować i przekazywać własne myśli, pomysły, wiedzę i doświadczenia. Poprzez czytanie dzieci poznają różne gatunki tekstów i zyskują wzorce do własnego pisania, ponieważ teksty pisane mogą mieć bardzo zróżnicowaną długość, formę i sposób przedstawienia. Dziecko, które dużo czyta lub często słucha czytanych tekstów, ma przewagę, jeśli chodzi o pisanie własnych tekstów.

W szkołach podstawowych w Árborg kładzie się nacisk na to, aby nauczanie pisania obejmowało wszystkie jego aspekty – zarówno techniczne, jak i związane z myśleniem. Rozwój umiejętności pisania zależy od wielu czynników związanych z dojrzewaniem dziecka, dlatego nauczanie i odpowiednie wskazówki/wsparcie odgrywają ogromną rolę. Zadania pisemne, które mają wyraźny cel i są związane z codziennym życiem dzieci i młodzieży, mają duże znaczenie. Celem pisania jest przekazywanie treści innym oraz porządkowanie własnych myśli, wiedzy i pomysłów.

We wszystkich działaniach edukacyjnych i pozalekcyjnych należy dążyć do tego, aby pisanie stało się naturalnym elementem nauki, komunikacji oraz twórczej pracy dzieci i młodzieży.

Wielokulturowość

Árborg to wielokulturowa społeczność, w której różne języki i kultury są postrzegane jako zasób, a pogląd ten znajduje odzwierciedlenie we wszystkich działaniach szkoły i placówek oferujących zajecia pozalekcyjne w gminie. Dzieci i młodzież wychowujące się w środowisku wielojęzycznym potrzebują bogatego środowiska językowego – zarówno w domu, jak i w ramach edukacji szkolnej oraz zajęć dodatkowych. Ważne jest, aby stymulacja językowa w domu odbywała się w języku ojczystym lub w najmocniejszym języku dziecka, co zapewnia solidne podstawy do nauki języka islandzkiego oraz ogólnego rozwoju kompetencji językowych.

W działaniach szkolnych i pozalekcyjnych kładzie się nacisk na stworzenie dzieciom i młodzieży o zróżnicowanym tle językowym i kulturowym możliwości rozwijania zarówno ich języka ojczystego, jak i języka islandzkiego. Ważne jest, aby dzieci i młodzież miały możliwość prowadzenia interaktywnej komunikacji zarówno z dorosłymi, jak i rówieśnikami, którzy mogą wspierać rozwój ich znajomości języka islandzkiego. Bogaty zasób słownictwa oraz dobre islandzkie środowisko językowe w ramach edukacji szkolnej i zajęć dodatkowych mają pozytywny wpływ na naukę czytania i zwiększają szanse dzieci i młodzieży wielojęzycznej na aktywny udział. Islandzkie środowisko językowe powinno być dostępne, przyjazne i wspierające, z naciskiem na rozwój słownictwa, rozmowy i zróżnicowane użycie języka.

W podręczniku Edukacja wielokulturowa w Gminie Árborg, dostępnym na stronie internetowej gminy, znajdują się praktyczne informacje dla pracowników dotyczące procesu przyjmowania dzieci i młodzieży o zróżnicowanym tle językowym i kulturowym. Zawarte są tam również pomysły na metody nauczania oraz różnego rodzaju materiały edukacyjne, między innymi na temat rozwoju językowego i zasobu słownictwa dzieci i młodzieży wielojęzycznej. Podkreśla się, że wszyscy pracownicy szkół i placówek oferujących zajęcia pozalekcyjne powinni znać ten podręcznik i wykorzystywać go w swojej pracy.

---

Alfabetyzacja w szerokim rozumieniu

Alfabetyzacja to wszechstronna kompetencja, która wiąże się z wieloma aspektami, nie tylko z rozwojem językowym, czytaniem i pisaniem. W szerokim rozumieniu obejmuje ona zdolność do rozumienia, interpretowania, przekazywania i wykorzystywania wiedzy oraz informacji na różne sposoby. Głównym celem jest, aby dzieci i młodzież stały się aktywnymi uczestnikami społeczeństwa, kształtowały własne opinie, rozwijały myślenie krytyczne oraz potrafiły rozpoznawać własne uczucia i samopoczucie.

Polityka Alfabetyzacji w gminie Árborg opiera się na założeniu, że umiejętność ta wzmacnia tożsamość, kompetencje językowe i uczestnictwo społeczne dzieci i młodzieży. Jednocześnie alfabetyzm stanowi kluczowy element w osiąganiu lepszych wyników w nauce oraz w rozwijaniu zrozumienia kulturowego. W tym celu zajęcia szkolne i pozalekcyjne tworzą zróżnicowane środowisko sprzyjające rozwojowi umiejętności czytania i pisania, w którym:

· Alfabetyzm w kontekście społecznym i obywatelskim wzmacnia kompetencje społeczne, poczucie odpowiedzialności i aktywne uczestnictwo w wielokulturowym społeczeństwie demokratycznym.

· Umiejętność dbania o zdrowie wspiera dobrostan psychiczny i fizyczny oraz zdrowie ogólne.

· Świadomość ekologiczna i zrównoważony rozwój kształtują odpowiedzialność wobec przyrody i środowiska.

· Umiejętność rozumienia nauki i liczb pogłębia zrozumienie naukowe i rozwija analityczne myślenie.

· Umiejętność odbioru kultury i sztuki wspiera kreatywność, ekspresję i rozumienie kultury oraz sztuki.

· Umiejętność korzystania z informacji i mediów cyfrowych zapewnia odpowiedzialne i krytyczne korzystanie z technologii cyfrowej, mediów i informacji.

Umiejętności społeczne i obywatelskie

Umiejętność funkcjonowania społecznego i obywatelskiego dzieci i młodzieży polega na zdolności do prowadzenia konstruktywnych relacji, okazywania tolerancji oraz radzenia sobie z emocjami w odpowiedzialny sposób. Umiejętności społeczne rozwijają samoświadomość, umiejętności komunikacyjne i analityczne myślenie. Umiejętności obywatelskie obejmują aktywne uczestnictwo w życiu społecznym oraz zrozumienie zasad demokracji, różnych systemów wartości i zróżnicowanego zaplecza kulturowego ludzi.

Działalność szkolna i pozalekcyjna w Árborg kładzie nacisk na współpracę, aktywne wyrażanie się, rozwiązywanie konfliktów oraz szacunek dla różnorodności. Dzieciom i młodzieży stwarza się możliwości do kształtowania własnych poglądów, uczestniczenia w demokratycznych działaniach oraz podejmowania decyzji dotyczących własnego życia i społeczności. Każdy powinien mieć poczucie, że jego punkt widzenia ma znaczenie.

Celem rozwijania umiejętności społecznych i obywatelskich jest to, aby dzieci i młodzież stały się odpowiedzialnymi, analitycznie myślącymi i aktywnymi uczestnikami demokratycznego, wielokulturowego społeczeństwa.

Umiejętności zdrowotne

Umiejętności zdrowotne dzieci i młodzieży polegają na umiejętności pozyskiwania, rozumienia i wykorzystywania informacji związanych ze zdrowiem w celu poprawy dobrostanu fizycznego i psychicznego. Wspierają one świadomość w zakresie odżywiania, snu, aktywności fizycznej, profilaktyki i zdrowia psychicznego.

Działalność szkolna i pozalekcyjna w Árborg tworzy przestrzeń sprzyjającą zdrowemu stylowi życia, aktywnemu uczestnictwu i ruchowi. Kładzie się nacisk na zmniejszanie nierówności w zakresie zdrowia oraz stwarza się warunki, aby dzieci i młodzież mogły mieć wpływ na własne zdrowie i samopoczucie.

Celem rozwijania umiejętności zdrowotnych jest nauczenie dzieci i młodzieży świadomego dbania o zdrowie, przyswajanie zdrowych nawyków i kształtowanie pozytywnego podejścia, które będzie im służyć w przyszłości.

Umiejętności środowiskowe i zrównoważony rozwój

Umiejętności środowiskowe i zrównoważony rozwój dzieci i młodzieży polegają na zrozumieniu relacji między człowiekiem a naturą, ocenie skutków własnych działań oraz przyjmowaniu odpowiedzialności na rzecz zrównoważonego rozwoju z myślą o przyszłych pokoleniach.

Działalność szkolna i pozalekcyjna w Árborg umożliwia dzieciom i młodzieży badanie i analizowanie swojego otoczenia, udział w projektach nastawionych na rozwiązywanie problemów oraz rozwijanie szacunku i odpowiedzialności wobec przyrody i środowiska. Kładzie się nacisk na analityczne myślenie, aktywne uczestnictwo i odpowiedzialność społeczną, szczególnie w kontekście edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju i świadomości klimatycznej.

Celem rozwijania umiejętności środowiskowych i zrównoważonego rozwoju jest nauczenie dzieci i młodzieży czerpania radości z kontaktu z naturą oraz budowanie świadomości wyzwań środowiskowych, odpowiedzialności moralnej i zasad zrównoważonego rozwoju, które będą im przyświecać w przyszłości.

Umiejętności naukowe i numeryczne

Umiejętności naukowe i numeryczne dzieci i młodzieży obejmują zdolność rozumienia i stosowania metod naukowych oraz norm liczbowych w codziennym życiu. Umiejętności naukowe rozwijają ciekawość, analityczne myślenie oraz zdolność do zadawania pytań, gromadzenia danych i wyciągania wniosków. Umiejętności numeryczne obejmują rozumienie liczb, pomiarów i wzorców, co jest przydatne w różnych sytuacjach.

Działalność szkolna i pozalekcyjna w Árborg daje dzieciom i młodzieży możliwość mierzenia się z rzeczywistymi problemami poprzez badania i eksperymenty. Kładzie się nacisk na poszukiwanie rozwiązań, logikę i wiedzę techniczną.

Celem rozwijania umiejętności naukowych i numerycznych jest to, aby dzieci i młodzież były świadome danych i informacji, potrafiły podejmować świadome decyzje oraz zdobywały kompetencje przydatne w dynamicznie zmieniającym się otoczeniu.

Umiejętność artystyczna i kulturalna

Umiejętność artystyczna i kulturalna dzieci i młodzieży składa się ze zdolności rozumienia, doceniania, wyrażania siebie i tworzenia poprzez sztukę. Wspierają one między innymi rozwój tożsamości oraz kreatywności.

Działalność szkolna i pozalekcyjna w Árborg daje dzieciom i młodzieży możliwość poznawania różnorodnej kultury artystycznej i rzemieślniczej, wyrażania siebie poprzez sztukę, uczestniczenia w wydarzeniach artystycznych oraz projektach twórczych. Nacisk kładziony jest na wolność wypowiedzi, inicjatywę i udział w życiu kulturalnym społeczeństwa.

Celem rozwijania umiejętności artystycznych i kulturowych jest, aby dzieci i młodzież były świadome wartości sztuki i kultury, rozwijały swoje zdolności artystyczne oraz zyskały wiarę we własną kreatywność. Ponadto mają otrzymać możliwość czerpania przyjemności i rozumienia różnorodnej kultury artystycznej oraz uczestniczenia w wydarzeniach kulturalnych, które wzmacniają ich więzi ze społeczeństwem.

Umiejętność informacyjna i medialna

Umiejętności korzystania z informacji i mediów dzieci i młodzieży polegają na zdolności pozyskiwania, analizowania i wykorzystywania informacji w sposób analityczny i odpowiedzialny z różnych źródeł medialnych. Należy wspierać silną świadomość etyczną, rozwój analitycznego myślenia oraz aktywne uczestnictwo.

Działalność szkolna i pozalekcyjna w Árborg kładzie nacisk na naukę oceny wiarygodności informacji, poszanowania praw autorskich oraz odpowiedzialnego udostępniania i wykorzystania materiałów. Podkreśla się znaczenie bezpieczeństwa, etyki i praw na platformach cyfrowych.

Celem rozwoju umiejętności korzystania z informacji i mediów jest, aby dzieci i młodzież stały się samodzielnymi, świadomymi i odpowiedzialnymi użytkownikami mediów.

---